Fosfor Elementi
Fosfor elementi, Fosfor insan vücudunda çok fazla bulunan kimyasal elementtir. Kalsiyumdan sonra gelen ikinci elementtir. Bütün organizmaların DNA yapıları için fosfor birleşimleri büyük önem taşır. İnsan vücudunda hücre büyümesi ve onarımı, kemik ve diş oluşumunda, hücre büyümesi ve ve onarımında, enerji üretiminde, böbrek işlevlerinde, kalp kasılmasında, sinir ve kas hareketlerinde fosfora ihtiyaç duyulmaktadır.
Ayrıca vitaminlerin kullanımı ve besinlerin enerjiye dönüştürülmesinde yardımcı olan fosfor insan vücuduna yarar sağlamaktadır. Fosfat, fosforun %85' i kadar kemikte fosfat formunda depolanır. Fosfat hücre içi sıvıların anyonudur. Fosfatlar bir çok önemli reaksiyonlara ATP, ADP ve fosfokreatinin işlevleri ile ilgilidir. Fosfatlar dönüştürülebilirler. Bu nedenden dolayı metabolizma fonksiyonlarının işlemesi ve koenzim sistemi için gerekli olan bileşiklere ve birleşme yeteneğine sahiptir.
Atom numarası 15, element serisi ametallerdir.
Fosfor allotropları:
- Beyaz fosfor: doğada en yaygın bulunan fosfor çeşitidir. Kristal bir yapısı vardır ve 44.25 derecede erimektedir. Karanlıkta ışıması ve çok zehirli olması en önemli özelliklerindendir. Havada ki oksijenle temas ettiğinde tutuşarak yanar ve beyaz dumanlar çıkarır. Havayla temas etmemesi için su dolu şişenin içinde tutulur. Beyaz fosfor; böcek ve fare zehri, yangın bombaları ve sis bombalarında kullanılır.
- Kırmızı fosfor: Güneş ışığı ve ısı etkisiyle beyaz fosfordan oluşmaktadır. Beyaz fosfora göre hava ile temasından hemen tutuşmaz. Karanlıkta ışımaz ve zehirli değildir. Erime sıcaklığı ise çok yüksektir. Kırmızı fosfor kibrit yapımında kullanılır.
- Siyah fosfor: Doğada siyah fosfor, fosfat mineralleri olarak bulunmaktadır. Doğada rengi puslu beyaz, kırmızı, siyah renklerde bulunur. Fosfor mineraller Ca5(PO4)3(F,Cl, OH) gibi apatit şeklinde bulunmaktadır. Fosfor, bu fosfat minerallerin kum ve kömürün ısıtılmasından oluşmaktadır.
Fosfor nasıl elde edilir?- Endüstride fosfor, fosfat minerallerinden elde edilir. Bunun için fosfat minerali kömür ve kumla karıştırılarak, elektrikli fırınlarda 1400 derecede ısıtılır.
- Fosforun kemikten elde edilmesine Coignet yöntemi denir.
- Bol hava içinde fosforun yanması ile fosfor oksit oluşmaktadır. Bu fosfor oksit, suda çözünmesiyle de fosforik asit ( H3PO4) oluşmaktadır.
Fosfor elementi doğada bulunuşu:
5A grubunda olan elementler içinde doğada en çok fosfor bulunur. En çokta fosforik asidin tuzları şeklinde bulunur. Bundan başka fosfor canlı dokularda, kemiklerde ve dişlerin yapısında bulunur.
Fosfor elementi özellikleri:
- Su ile reaksiyon göstermez.
- Havada bulunan oksijen ile yanmaya başlar.
- Metallerle fosfürleri verir.
- Fosfor halojenlerle reaksiyon verir.
- Kolayca indirgenebilen tuzlarla tepkime vermektedir.
- Kuvvetli bazlarla tepkime vererek fosfin gazını oluşturur.
- Beyaz fosfor karbon sülfürde çözünür.
Fosfor elementi kullanıldığı yerler
Fosfor günlük yaşantı da; gıda sektöründe, deterjan yapımında, gübre yapımında, havai fişek yapımında, özel cam yapımlarında, fare zehri yapımında, çelik yapımında, kibrit imal edilmesinde, metalleri korozyona karşı korumada kullanılmaktadır.
